Để nhân lực du lịch Việt Nam đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế

Ngành du lịch hiện nay đang có sự phục hồi và tăng trưởng mạnh mẽ, tuy nhiên cũng phải đối diện với nhiều khó khăn, thách thức, trong đó có sự thiếu hụt về nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao.

Thiếu nhân lực du lịch chất lượng cao

Vấn đề chất lượng nguồn nhân lực luôn được đặt ra cấp bách. Trong khuôn khổ Hội chợ du lịch quốc tế Hà Nội 2024 – VITM Hà Nội 2024, vấn đề này được các chuyên gia, đại biểu đề cập tại nhiều phiên thảo luận ở các tọa đàm, hội thảo bàn giải pháp để phát triển du lịch bền vững.

Báo cáo của Viện Nghiên cứu phát triển du lịch cho biết, chất lượng, năng suất lao động trong ngành du lịch và khách sạn tại Việt Nam còn thấp. Cụ thể, năng suất lao động tại khách sạn ở Việt Nam chỉ bằng 1/15 so với Singapore, 1/10 so với Nhật Bản và 1/5 so với Malaysia.

Chất lượng du lịch phụ thuộc khá nhiều vào chất lượng phục vụ. Hiện nay, nhân lực du lịch của chúng ta vừa thiếu về số lượng lại vừa yếu về chuyên môn, nghiệp vụ, do đó dẫn đến chất lượng phục vụ du lịch của nước ta còn thấp. Để tạo ra sản phẩm du lịch có sức cạnh tranh cao thì chất lượng của nguồn nhân lực du lịch đóng vai trò hết sức quan trọng. Chỉ có chiến lược phát triển nguồn nhân lực được quan tâm đúng mức và hợp lý mới duy trì được thương hiệu và chất lượng phục vụ trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Phó Cục trưởng Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam Phạm Văn Thủy khẳng định: Nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực du lịch chính là giải pháp quan trọng nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch Việt Nam đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế. Đây cũng là vấn đề đặt ra trong xây dựng thương hiệu sản phẩm du lịch Việt Nam một cách bền vững.

Theo ông Phạm Văn Thủy, so với các nước trong khu vực, lao động Việt Nam được đánh giá chăm chỉ, thông minh, tích cực học hỏi. Tuy nhiên, chất lượng dịch vụ du lịch Việt Nam nói chung còn hạn chế, tác động lớn đến việc tạo ra sản phẩm du lịch có sức cạnh tranh. Trong bối cảnh thỏa thuận MRA-TP cho phép dịch chuyển lao động du lịch có tay nghề thuộc khối ASEAN, người làm du lịch nước ngoài có thể vào Việt Nam khiến người làm du lịch Việt Nam có nguy cơ mất việc ngay trên sân nhà nếu không nâng cao năng lực chuyên môn và thái độ làm việc.

Theo Báo cáo của Viện Nghiên cứu phát triển du lịch, lao động ngành du lịch có nguy cơ bị cạnh tranh việc làm ngay tại Việt Nam bởi nhân lực từ các nước ASEAN như Thái Lan, Philippines và Malaysia... Hiện nay, lao động Philippines, Thái Lan, Indonesia, Singapore đến Việt Nam để làm việc khá nhiều, hầu như khách sạn 4-5 sao đều có lao động nước ngoài.

Ông Phạm Văn Thủy cho rằng, việc đào tạo và sử dụng thiếu đồng bộ, thiếu hệ thống và chưa đạt chuẩn dẫn đến nguồn nhân lực được đào tạo ra bị lệch hướng, thiếu nhân sự cao cấp, mà chủ yếu hành nghề cơ bản. Doanh nghiệp tuyển dụng nhân lực tốt nghiệp từ các trường đại học, cao đẳng phải đào tạo lại theo các tiêu chuẩn riêng của hệ thống đơn vị mình.

Trước thực tế này, ông Phạm Văn Thủy cho rằng, các cơ sở đào tạo nhân lực du lịch cần có giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực du lịch Việt Nam mà trước hết cần xây dựng một chương trình đào tạo đáp ứng chuẩn quốc tế trong ngành du lịch.

Theo GS.TS Đào Mạnh Hùng, Chủ tịch Liên chi hội Đào tạo du lịch Việt Nam, tính đến nay, cả nước có 195 cơ sở đào tạo du lịch gồm: 65 trường đại học có các khoa du lịch; 55 trường cao đẳng (có 10 trường cao đẳng chuyên đào tạo du lịch trong đó có 8 trường trực thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch); 71 trường trung cấp; 4 trung tâm đào tạo nghề; 2 cơ sở đào tạo trực thuộc doanh nghiệp là Trường Cao đẳng nghề khách sạn du lịch quốc tế Imperial đào tạo theo mô hình Hotel Coglec và Trường Trung cấp du lịch – khách sạn Saigontourist của Tổng Công ty Du lịch Sài Gòn.

Hằng năm, các cơ sở đào tạo du lịch cho tốt nghiệp ra trường được khoảng 20.000 sinh viên, học viên trên khoảng 22.000 học sinh tuyển dụng đầu vào. Trong đó có khoảng 1.800 sinh viên đại học, cao đẳng chuyên nghiệp, 2.100 sinh viên cao đẳng nghề du lịch, khoảng 18.200 học viên hệ trung cấp, ngoài ra còn có khoảng 5.000 học viên sơ cấp và đào tạo truyền nghề dưới 3 tháng.

Theo PGS.TS Phạm Hồng Long, Trưởng khoa Du lịch (Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội), Việt Nam có 3 xu hướng đào tạo là: Thực hành, nghiên cứu quản lý, hoặc kết hợp 2 hình thức này. Hiện nay, chưa có chuẩn mực, tiêu chí về đào tạo chuẩn quốc tế. Đây là khó khăn đối với các trường để xây dựng mô hình đào tạo phù hợp.

Để giải quyết vấn đề này, PGS.TS Phạm Hồng Long cho rằng, các trường có thể tuân thủ các quy định về kiểm định đào tạo quốc tế với chuẩn mực như mạng lưới các trường đại học ở châu Á, châu Âu.

Theo PGS.TS Phạm Hồng Long, không thể 100% sinh viên tốt nghiệp ra trường làm đúng nghề, mà chỉ có khoảng 20%-25% gắn với nghề, còn lại vẫn chuyển công việc khác. Cần có những nhân sự thật sự yêu nghề thì mới nâng cao chất lượng đào tạo theo tiêu chuẩn quốc tế. Vì vậy, các cơ quan quản lý định hướng nghề du lịch theo tiêu chuẩn cụ thể, để các trường xây dựng mô hình đào tạo đạt chất lượng quốc tế.

PGS.TS Dương Đức Thắng, Trưởng khoa Du lịch (Trường Đại học Công nghệ Đông Á) cho rằng, công tác đào tạo theo phương thức truyền thống hiện không còn phù hợp với tiêu chuẩn, đòi hỏi ngày càng cao của ngành du lịch.

Nhân lực du lịch hiện nay không chỉ thông thạo ngoại ngữ mà còn phải sử dụng tốt công nghệ, các kỹ năng xây dựng sản phẩm theo tiêu chuẩn chất lượng cao. Trong khi đó, nhiều sinh viên được đào tạo tại các khoa du lịch khi ra trường thậm chí không cạnh tranh được với những sinh viên học ngoại ngữ do yếu kỹ năng giao tiếp với người nước ngoài.

Do đó, các chuyên gia đầu ngành về du lịch đều thống nhất quan điểm rằng, cần phải có những chuẩn mực riêng trong đào tạo nhân lực chuẩn quốc tế để các cơ sở đào tạo có định hướng xây dựng phương thức đào tạo phù hợp.

Đề xuất các giải pháp để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, TS. Nguyễn Văn Lưu, nguyên cán bộ Cục Du lịch quốc gia Việt Nam cho rằng, cần cơ cấu lại mạng lưới phát triển nguồn nhân lực Việt Nam, nhất là cơ sở giáo dục du lịch; đa dạng hóa các cơ sở phát triển nguồn nhân lực du lịch Việt Nam.

Bên cạnh đó, cần có hệ thống chính sách đào tạo phù hợp như thu hút giảng viên có trình độ tại các cơ sở đào tạo có danh tiếng trong khu vực và trên thế giới; chính sách nâng cao trình độ chuyên môn của đội ngũ giảng viên; chính sách khuyến khích gắn kết hoạt động giảng dạy với hoạt động nghiên cứu; chính sách hỗ trợ nâng cấp và phát triển cơ sở vật chất kỹ thuật đào tạo. Việc xây dựng, hoàn thiện và áp dụng hệ thống chính sách không nên có sự phân biệt đối với các cơ sở đào tạo có hình thức sở hữu khác nhau.

Ông Urs Eberhardt, Giám đốc phát triển chiến lược Đông Nam Á của Trường Quản lý kinh doanh và khách sạn BHMS – một trong những trường đào tạo chuyên ngành khách sạn tốt nhất Thụy Sĩ cho biết: Môi trường làm việc cũng là một trong những yếu tố quan trọng hàng đầu thu hút nguồn nhân lực tài năng. Môi trường làm việc phải đủ hấp dẫn nguồn nhân lực trẻ luôn năng động và đầy sáng tạo, luôn muốn được thử sức trong môi trường đầy thách thức và luôn đề cao việc được công nhận.

Ông Urs Eberhardt cũng nhấn mạnh, hiện nay, du lịch thế giới đang vận dụng mạnh mẽ những tiến bộ của công nghệ vào mọi hoạt động để mang đến những trải nghiệm mới cho khách hàng. Do đó, nhân sự làm việc trong ngành du lịch phải luôn học hỏi, tận dụng tối ưu những lợi ích của công nghệ và rèn luyện kĩ năng thích ứng linh hoạt với những xu hướng mới nhất của ngành.

Diệp Anh