Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Danh Huy cho biết, trong tổng số 140 dự án BOT giao thông được triển khai trước thời điểm Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) ban hành, hiện 8 dự án thuộc phạm vi quản lý của Bộ GTVT còn vướng mắc cần xử lý, được chia thành 3 nhóm.
Cụ thể, nhóm 1 gồm 2 dự án có doanh thu sụt giảm không có khả năng phục hồi (cầu Thái Hà và cầu Ba Vì-Việt Trì). Nhóm 2 là dự án hầm đường bộ qua Đèo Cả thu phí hoàn vốn qua trạm thu phí La Sơn-Tuý Loan. Nhóm 3 là 2 dự án đã hoàn thành không được thu phí (tuyến tránh TP. Thanh Hoá và cầu Bình Lợi); 2 dự án chỉ được thu phí 1 trong 2 trạm nên doanh thu sụt giảm, đã áp dụng giải pháp bổ sung vốn Nhà nước, nhưng vẫn không khả thi (Quốc lộ 91 đoạn qua TP. Cần Thơ và tuyến Thái Nguyên-Chợ Mới và cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 3 đoạn Km75-Km100); 1 dự án sụt giảm doanh thu và tiềm ẩn nguy cơ mất an ninh, trật tự (Quốc lộ 14 qua Đắk Lắk).
Tùy dự án cụ thể, Bộ GTVT đề xuất sửa đổi hợp đồng, bổ sung vốn Nhà nước tham gia hỗ trợ dự án để tiếp tục thực hiện hợp đồng hoặc chấm dứt hợp đồng trước thời hạn.
Bên cạnh đó, một số dự án BOT thuộc phạm vi quản lý của địa phương có trạm thu phí tiềm ẩn nguy cơ mất an ninh trật tự nên chưa thu phí, bị ảnh hưởng doanh thu khi nhu cầu vận tải không như kỳ vọng do ảnh hưởng từ khó khăn kinh tế-xã hội, hoặc có thêm các tuyến giao thông song hành.
Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Danh Huy cho biết, thực hiện Thông báo kết luận số 428/TB-VPCP, ngày 20/10/2023, của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà về giải pháp xử lý khó khăn, bất cập tại một số dự án đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức hợp đồng BOT, Bộ đã trực tiếp trao đổi với các bên liên quan (nhà đầu tư, doanh nghiệp, ngân hàng...) để có giải pháp giải quyết theo hướng cùng nhau khắc phục tồn tại, bất cập, giảm tối đa thiệt hại và theo nguyên tắc "lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ".
Lãnh đạo các bộ, ngành đã thảo luận, phân tích nguyên nhân những bất cập, khó khăn của các dự án BOT do sự thay đổi trong áp dụng các quy định pháp luật và tình hình thực tiễn; nguyên tắc cơ sở pháp lý và quy định pháp luật liên quan để xử lý các dự án cũng như trách nhiệm các bên theo hợp đồng ký kết.
Theo Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy, nguyên nhân khách quan dẫn đến vướng mắc là do hệ thống pháp luật điều chỉnh các dự án BOT trước khi có Luật PPP trước còn hạn chế, bất cập. Quy định về trạm thu phí và chính sách phí chưa chặt chẽ; thiếu quy định việc tham vấn các đối tượng bị ảnh hưởng, chưa có chính sách chia sẻ rủi ro. Các dự án BOT giao thông thường có thời gian hợp đồng kéo dài, trong khi một số quy hoạch trước đây chưa có định hướng dài hạn và thường xuyên thay đổi. Công tác dự báo nhu cầu vận tải chưa được hướng dẫn kịp thời...
Trong khi đó, đầu tư PPP là phương thức mới và phức tạp, các cơ quan quản lý còn ít kinh nghiệm nên chưa thể lường hết các tình huống phát sinh, những khó khăn, vướng mắc có thể xảy ra trong quá trình thực hiện và trong giai đoạn khai thác. Cá nhân, tổ chức tham gia chưa có kinh nghiệm nên chưa lường hết những tác động đến người dân, người sử dụng dịch vụ. Sự phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương chưa chặt chẽ, trách nhiệm chưa cao trong công tác lập, quản lý và thực hiện quy hoạch nên phải điều chỉnh, bổ sung trong quá trình thực hiện. Việc đầu tư các đường song hành chưa đánh giá kỹ tác động đến dự án BOT đang khai thác. Một số địa phương chưa thực hiện đầy đủ cam kết khi thỏa thuận vị trí trạm thu phí.
Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Đỗ Thành Trung cho rằng cần đánh giá đầy đủ, toàn diện về "bức tranh" BOT trên cả nước, nhất là nguyên nhân của những khó khăn, vướng mắc, từ đó đề xuất có "gói" giải pháp xử lý tổng thể, dứt điểm.
Đồng tình với ý kiến này, Phó Thống đốc Thường trực Ngân hàng Nhà nước Đào Minh Tú cho rằng, nếu không tháo gỡ dứt điểm các khó khăn của các dự án BOT giao thông thì sẽ rất khó thu hút nguồn lực xã hội hoá để đầu tư phát triển hạ tầng giao thông nói riêng, kinh tế-xã hội nói chung theo hình thức PPP. "Ngân hàng Nhà nước đã có nhiều chỉ đạo đối với các ngân hàng thương mại nhằm triển khai các giải pháp chia sẻ với nhà đầu tư dự án BOT về lãi suất, cơ cấu lại nợ vay…", ông Đào Minh Tú nói.
Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Sỹ Bảy đề nghị xây dựng đề án và khung cơ chế xử lý tổng thể các dự BOT triển khai trước thời điểm Luật PPP được ban hành đang gặp khó khăn, vướng mắc.
Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu Bộ GTVT bám sát nội dung Thông báo kết luận số 428/TB-VPCP, khẩn trương hoàn thiện báo cáo làm rõ nguyên nhân khó khăn, vướng mắc của 8 dự án BOT nói trên, cũng như của các dự án BOT giao thông triển khai trước khi Luật PPP được ban hành, có hiệu lực. Trong đó, chỉ rõ nguyên nhân khách quan, chủ quan, quá trình thay đổi, hoàn thiện chủ trương, chính sách pháp luật trong từng thời kỳ về PPP, trách nhiệm của các bên liên quan… Những vấn đề đã được Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương giải quyết theo thẩm quyền, trách nhiệm. Những nội dung thuộc thẩm quyền quyết định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội, thì cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ trình theo quy định.
Các giải pháp đề xuất phải theo hướng có lợi cho người dân, doanh nghiệp, bảo đảm chặt chẽ và minh bạch, không để xảy ra tình trạng lạm dụng chính để trục lợi hoặc thoái thác trách nhiệm, nghĩa vụ của các bên đối với hợp đồng dự án đã ký kết.
Minh Khôi
